Column Haroon Sheikh in NRC: te veel conflict voor Amerika?

NRC | Haroon Sheikh | 21 mei | Een nieuwe column van de hand van Haroon Sheikh is verschenen in het NRC. In het stuk beschrijft Sheikh de huidige geopolitieke dynamiek en met name de rol van Amerika. Nu de grootmacht op diverse plaatsen op het wereldtoneel acteert en met landen in conflict komt, wordt het voor Trump steeds lastiger de balans te bewaren.

“Timing wordt de komende tijd het probleem voor Amerika. Een op een heeft het land de overhand in al deze conflicten. Maar het kan niet tegelijkertijd geloofwaardig druk uitoefenen op alle partijen. […] Amerika’s rivalen zullen daar graag gebruik van maken. De vraag is alleen: wie test als eerste of Trump bluft?” Lees de volledige column van Haroon Sheikh hier terug.

Nieuw boek Emanuel Rutten: voor wie grote vragen wil stellen

Het retorische weten van Emanuel Rutten ligt sinds kort in de boekwinkels. In deze bundel slaat de Amsterdamse filosoof een andere weg in. Vergeleken met zijn eerdere denken heeft Het retorische weten een uitgesproken existentieel karakter. “Wie de grote vragen durft te stellen, zal in mijn teksten iets vinden”.

Rutten had zelf niet verwacht dat het tot een publicatie zou komen. “Ik heb altijd gezegd dat dit werk niet echt uit te geven is”. Zijn eerdere boeken, Overdenkingen en En dus bestaat God, waren godsdienst filosofisch van aard en bewogen zich binnen het domein van de analytische wijsbegeerte. Ze kenden een helder afgebakende thematiek. Vergeleken met die boeken zou dit werk volgens Rutten zelf te complex en veelvormig zijn. Toch is in gesprek met Leesmagazijn besloten om tot publicatie over te gaan. “En ik ben er blij mee dat het gebeurd is. Het boek heeft iets van een mozaïsch karakter, je kunt het zien als een collage. Het is niet heel strak, thematisch opgezet, maar er wordt wel een wijze van denken zichtbaar. Het is een werk dat mij aan het hart gaat omdat hier voor het eerst mijn continentale denklijnen worden gepubliceerd. Het bevat bijdragen op het gebied van metafysica, esthetiek, existentialisme, liefde, lijden en bevat een aantal aforismen.”

Het is het eerste wat opvalt als je het boek openslaat: een diversiteit aan onderwerpen. Van retorica tot de ervaring van het verhevene, van het speculatief realisme tot nepnieuws, Rutten laat ogenschijnlijk geen levensdomein ongemoeid. Wat deze veelvoud aan teksten bijeenhoudt? Het antwoord op die vraag ligt besloten in de titel: het retorische weten. “Een groot aantal van deze essays zijn lezingen geweest en zijn daarna tot essays bewerkt. Er zit dus een retorisch moment in. Bovendien is Het retorische weten het scharnieressay van het boek. Dat bevat een gedachteontwikkeling waarin mijn kennisleer aan de orde komt en waarin ik teruggrijp op wat metafysica is. Ik verbind dat met het beoefenen van retorica.”

Het motief van het retorische weten komt ook in andere teksten naar voren. Zo laat Rutten in het essay over wereldbeelden overtuigend zien dat de kenmerken van de retorica en het karakter van wereldbeelden innig met elkaar verbonden zijn. “In de retorica is de inzet de volledige, existentiële ontwikkeling van de persoon. Tegenwoordig noemen we dat Bildung. Bij die persoonlijke ontwikkeling horen drie dimensies: logos, het redeneren, pathos, de emotie, en ethos, het karakter. Die drie dimensies vind je ook altijd in een wereldbeeld terug. Dus ieder wereldbeeld, of dat nu seculier of religieus is, heeft al die drie-eenheid. Het zijn existentiële gehelen. Dat is het retorisch karakter van een wereldbeeld.” Voor Rutten is zowel het zoeken naar waarheid als het beoordelen van wereldbeelden intrinsiek verbonden met de kunst van de retorica. De prikkelende stelling die daaruit volgt: het retorische weten is de kern van de filosofie.

Doordat dit werk een bundeling van allerlei verschillende essays is, reflecteert Rutten bovendien voor het eerst in zij werk over allerlei “kleine” fenomenen. Zo schrijft hij over zijn dochter en over Johan Cruijff. Tegelijkertijd verliest hij de grote vragen nooit uit het oog. In dat opzicht sluit Het retorische weten goed aan bij de werkzaamheden die Rutten bij Centrum Èthos verricht en de doelen die het onderzoekscentrum zichzelf stelt. “Het boek gaat over thema’s die de maatschappij en de existentie raken. Dat is ook typisch de wereld waarin Ethos zich wil begeven. Het gaat ons om het duiden van maatschappelijke ontwikkelingen, het filosoferen middenin het leven. In die zin is dit echt een Èthos boek.”

Ondanks de existentiële thematiek, blijft het werk van Rutten altijd een markant analytisch karakter houden. Hij formuleert met grote precisie, zelfs in de afsluitende aforismen. Het levert een kenmerkend werk op, geschikt voor zowel de filosofisch geschoolden als de geïnteresseerde leek. “Dit boek is voor mensen die de grotere, wijsgerig diepere vragen willen stellen. De filosoof Jeremy Bentham stelde dat in het leven alles draaide om genot en pijn. Dat is existentieel te schraal: alles in het leven draait om liefde en lijden. Dát zijn de twee thema’s. Wie daarover radicaal na wil denken, en ook de diep metafysische vragen wil stellen, zal in mijn teksten iets vinden.”

22 mei: Boekaanbieding 2e druk ‘Waartoe is Nederland op aarde?’ aan vicepremier Carola Schouten in Mauritshuis

Op 22 mei zal het boek ‘Waartoe is Nederland op aarde?’ aangeboden worden aan het Nederlandse kabinet, in de persoon van minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en tevens vicepremier Carola Schouten.

Daarbij zal een uitvoerige reflectie op de thematiek van het boek gegeven worden door prof. dr. Kim Putters, directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau.

Het publiek wordt tevens uitgenodigd deel te nemen aan het gesprek. Na afloop wordt u een borrel aangeboden.

Waartoe is Nederland op aarde?’ dat eerder dit voorjaar verscheen, beoogt een academisch-geëngageerde bijdrage te leveren aan een momenteel turbulent debat. Terwijl Europese integratie en globalisering plaatsvinden, komt er tegelijk een nieuwe aandacht voor het eigene van landen. Dit boek beoogt in dit spanningsveld een grondig bereflecteerde positie in te nemen, voorbij de clichés.

Waartoe is Nederland op aarde?’ staat onder redactie van Gabriël van den Brink en is een publicatie van het Centrum Èthos, een centrum voor onderwijs, onderzoek en debat over maatschappelijke transformaties aan de Vrije Universiteit Amsterdam.

Auteurs zijn onder meer Ad Verbrugge, Haroon Sheikh, Govert Buijs, Heidi de Mare, Steven de Waal, terwijl er commentaren zijn opgenomen van deskundigen op diverse maatschappelijke terreinen zoals Halleh Gorashi, Monique Kremer, Corien Prins, Louis Gunning, Marjan Minnesma.

Programma

16:30 Inloop

17:00 Welkomstwoord door prof. dr. Gabriel van den Brink

17:10 Boekaanbieding aan vicepremier Carola Schouten door dr. Haroon Sheikh

17:30 Uitvoerige reflectie door prof. dr. Kim Putters (directeur Sociaal en Cultureel Planbureau)

18:15 Open discussie met het publiek

18:45 Slotwoord door dr. Ad Verbrugge

19:00 Borrel

 

U kunt zich hier aanmelden voor het evenement:

 

Eventbrite - Boekaanbieding 'Waartoe is Nederland op aarde?'

 

 

 

Nieuw boek ‘Het Retorische Weten’ van Emanuel Rutten verschenen

Centrum Èthos | Emanuel Rutten | 19 april | Deze week is het vierde boek van filosoof Emanuel Rutten verschenen. In Het Retorische Weten maakt u kennis met het wijsgerige oeuvre van Rutten voorbij zijn bekende godsdienstfilosofie.

In zijn denken richt de Amsterdamse filosoof Emanuel Rutten zich met name op de godsdienstfilosofie. Ruttens wijsgerige denken omvat echter veel meer onderwerpen. Van dit overige werk is tot dusver weinig gepubliceerd. Toen hij door uitgeverij Leesmagazijn werd benaderd om dit gemis ongedaan te maken, beweerde Rutten dat zijn totale wijsgerige oeuvre in feite onpubliceerbaar is. Daarvoor zou het inmiddels een te complex en veelvormig mozaïek zijn geworden. Op een mooie ochtend op een terras in Amsterdam Oud-West werd desalniettemin afgesproken een deel van dit overige filosofische werk uit te geven. Deze uitgave is thematisch ruim opgezet. Het betreft een bundeling teksten over retorica, dialectiek en kenleer, het sublieme en het auratische, zingeving en zijnsdenken, speculatief realisme, betekenis en vrijheid, de vraag of de filosofie in haar bestaan wordt bedreigd, en  liefde en lijden. We leren hierin een heel andere Rutten kennen dan de filosoof van de analytische filosofie en de metafysische godsargumenten. Deze kennismaking zal de lezer zeker niet ongemoeid laten. Ruttens teksten dagen uit, schuren en prikkelen. Ze hebben als doel de ziel van de lezer te bewegen.

Dr. ir. Emanuel Rutten (1973) is filosoof. Hij is verbonden aan de Faculteit Geesteswetenschappen van de Vrije Universiteit in Amsterdam. Het onderzoeks- en onderwijsterrein van Rutten omvat de relatie tussen geloof en wetenschap, het evalueren van de redelijkheid van seculiere en religieuze wereldbeelden, kennisleer en speculatief realisme, logica en retorica, en esthetiek.

Boekpresentatie gemist? Kijk nu: Gabriel van den Brink over ‘Waartoe is Nederland op aarde?’

Centrum Èthos | Gabriel van den Brink | 13 april | De boekpresentatie van 'Waartoe is Nederland op aarde?' afgelopen week gemist? Geen nood! In een uitgebreid interview vertelt Gabriël van de Brink waarom aan dit boek op dit moment zo'n behoefte is. Het debat over nationale identiteit is terug van weggeweest. "Dit boek is een poging om filosofisch na te denken over wat identiteit is. Wat is dat voor soort begrip? Wat is dat voor soort debat? En ook: wat is de lange lijn daardoor? [...] Die lijn is niet alleen van historische aard, maar gaat ook over wat je kunt zeggen over waarden, ervaringen of vaardigheden die in Nederland al heel lang mee gaan. Die niet van gisteren dateren of in de twintigste eeuw zijn uitgevonden, maar die al in de zeventiende eeuw of nog eerder vorm hebben gekregen en nog altijd meedoen en wat kunnen zeggen over de toekomst."

 

Gabriël van den Brink gaat in gesprek met Ad Verbrugge: over het boek Waartoe is Nederland op aarde?

VU-hoogleraar Gabriël van den Brink gaat in gesprek met Ad Verbrugge over het boek Waartoe is Nederland op aarde?

Dit werk, onder redactie van Van den Brink, biedt een bijdrage aan het debat over identiteit en nationale eigenheid in tijden van globalisering. Nederland is nog steeds een relevante categorie, zo beargumenteren de diverse auteurs, op voorwaarde dat dit als een specifieke mix van economische, politieke en culturele praktijken in hun onderlinge wisselwerking wordt begrepen.

Studenten over hun ervaringen met master FCB

Begin je volgend jaar aan een master en denk je aan de opleiding Filosofie van Cultuur en Bestuur? Onze studenten vertellen hoe zij de studie ervaren, en wat je er wel en juist niet van kunt verwachten!

“Ik wilde altijd iets met filosofie doen, maar wist niet zo goed of ik daar wel voor moest kiezen.” Tweedejaars studente Ciske Groen geeft eerlijk toe dat ze eigenlijk niet zeker wist of de studie Filosofie voor Cultuur en Bestuur (FCB) wel wat voor haar was. Proefcolleges van docenten Emanuel Rutten en Ad Verbrugge overtuigden haar. “Toen dacht ik: dit ga ik doen! Ik vind de combinatie met praktijk en mijn eigen vakwetenschap heel mooi, naast deze studie volg ik ook een master Bestuurskunde. De opleiding is bovendien multidisciplinair en dat is in het huidige tijdsgewricht van belang. Als we bijvoorbeeld kijken naar de ecologische crisis of naar de vluchtelingenproblematiek, dan zijn dat thema’s die eigenlijk over de grenzen van één  vakwetenschap heen gaan. Je ontwikkelt hier een denkkader waarmee je dergelijke ontwikkelingen vanuit een breder perspectief kunt beschouwen.”

Het was de inhoud die eerstejaars student Paul Bosman bij de opleiding deed terechtkomen. Vanuit zijn studie religiewetenschappen kwamen bij hem vanzelf de cultuurfilosofische vragen op die bij de master FCB centraal staan. “Ik vind het echt fijn dat hier continentale filosofie op niveau wordt aangeboden. Het wordt écht inhoudelijk behandeld. Ook denkers die wat minder populair zijn of misschien niet per se bij deze tijd passen.” Sowieso breekt de master met een aantal van de landelijke trends. Waar Engels in rap tempo de voertaal van veel masteropleidingen aan het worden is, daar cultiveert FCB  het gesproken en geschreven Nederlands. Volgens Ciske is dat een absolute meerwaarde. “Het heeft mij zeker getrokken dat de opleiding in het Nederlands is. Je leert denken in je moedertaal. Dat is zeker belangrijk met de materie die hier aan de orde is. Voor mij is het fundamenteel dat je in de taal van je hart leert om je eigen denken te ontwikkelen.”

Naast de theorie kent de master zoals gezegd ook duidelijk een praktische kant. Marthe van Rijn, afgelopen september begonnen met de studie na een bachelor Politicologie, waardeert naast de grote filosofen die worden behandeld ook dit aspect. “Deze master biedt inzicht in mijzelf en hoe ik over de wereld nadenk. Dat biedt mij heel veel.” Paul is dat met haar eens. “Het gaat niet alleen om wijsheid uit boeken, maar ook om een bepaalde levenshouding. Je leert bovendien welke houding de andere studenten (met sterk uiteenlopende vooropleidingen) hebben. Het klinkt cliché, maar daarmee is de opleiding ook een plek waar je je karakter kunt ontplooien.”

De master FCB kent een eigen studievereniging: Thumos. Meerdere keren per collegejaar zijn er vanuit dit initiatief borrels, en er vinden geregeld uitstapjes naar lezingen of filosofische bijeenkomsten plaats. Denk hierbij aan bezoekjes aan De nacht van de filosofie, Brainwash festival en diverse lezingen. Dat zorgt voor een hechte groep, zo heeft ook Paul ervaren. “Het is leuk dat deze master zo kleinschalig is. Je komt snel in contact met de ouderejaars en gaat gezamenlijk studeren. Zonder dat je gedwongen wordt om vervelend groepswerk te doen.”

De toetsing is uitgebreid: zowel het schrijven van essays, als schriftelijke én mondelinge tentaminering staan op het programma. Marthe: “Voor mij springen de mondelinge tentamens er echt uit. Verwacht geen stampwerk: je wordt geacht de stof zelf te verwoorden. Zo kruip je als het ware in de ervaring van de filosofische gedachten.” Paul: “De toetsing is behoorlijk pittig. We krijgen mondelinge tentamens waarbij je individueel wordt getoetst. Het mooie is dat op die manier de docenten direct het contact met de studenten aangaan.”

Ciske benadrukt dat de master wel een behoorlijke investering van de student vraag. “Het is wel een opleiding waarbij je een brede interesse moet hebben, een drang naar diepgang en meer wilt ontdekken. Het ligt niet allemaal in consumeerbare brokjes klaar. Als je alleen komt om punten te halen, dan zit je op de verkeerde plek.” Dat laatste kan Marthe beamen. “Als je gewoon je diploma er doorheen wilt jassen, zit je hier niet goed.” Het is dan ook absoluut geen uitzondering als studenten die vakken al hebben afgerond, regelmatig hun gezicht laten zien tijdens de colleges. Gewoon, uit interesse. Of om een praatje te maken met docenten en medestudenten. Marthe: “Iedereen is gemotiveerd, dat is zo mooi! De mentaliteit die daar bij hoort is dat je er ook echt wat voor wil doen.”

Sheikh en Van den Brink doordenken onze polder in De Groene

De Groene Amsterdammer | Haroon Sheikh & Gabriël van den Brink | 23 februari | In een gezamenlijk essay in De Groene Amsterdammer hebben Haroon Sheikh en Gabriël van den Brink de lessen over het menselijk samenleven uit de Nederlandse polder ter sprake gebracht. Deze inzichten, zo beargumenteren zij, kunnen de hele wereld van nut zijn. “De aandacht gaat vaak uit naar één element van het leven in de polder, namelijk de noodzaak van overleg en samenwerking. Maar het loont de moeite om ook na te denken over andere elementen die een rol spelen en te begrijpen hoe ze op elkaar inwerken.”

Sheikh en Van den Brink bespreken – net als in de recent verschenen bundel ‘Waartoe is Nederland op aarde?’ – zes kwaliteiten die de nationale eigenheid van Nederland kenmerken. Deze kwaliteiten kunnen bovendien de basis vormen voor de rol die ons land op grotere schaal kan innemen. “Onze voorlopige conclusie is dat er een zekere analogie bestaat tussen de manier waarop het menselijk samenleven in de Nederlandse polder vorm kreeg en de uitdagingen waarvoor andere samenlevingen staan vanwege de huidige wereldwanorde. […] En dan is het antwoord op de vraag waartoe wij op aarde zijn niet alleen gelegen in het voortbestaan van ons eigen land, maar ook in een herkenbare bijdrage aan de wereld als geheel.”

Lees het gehele essay hier terug.