In de serie Werken voor de nieuwe wereld gaat Willem de Witte in gesprek met filosofen over klassieke werken uit de geschiedenis van de filosofie. In deze bijdrage laat lector bedrijfsethiek aan de HR en universitair docent maatschappelijke bestuurskunde aan de VU Jelle van Baardewijk zijn licht schijnen op de relevantie en receptie van MacIntyres After Virtue. Het werk is niet alleen van grote invloed binnen de ethiek, maar heeft ook in de bedrijfskundige en bestuurskundige wereld zijn sporen verdiend.
Categoriearchief: Jelle van Baardewijk
NRC tipt De Nieuwe Wereld
De NRC heeft meer dan vijftig tips verzameld om de avonden door te komen tijdens de avondklok, waaronder het kanaal De Nieuwe Wereld dat wordt gemaakt in samenwerking met Centrum Èthos:
Binge eens een talkshow met ándere gasten. Op zijn YouTube-kanaal praat Filosoof Ad Verbrugge samen met een viertal co-presentatoren, onder wie lingerieontwerpster Marlies Dekkers, met een lange stroom bekende en minder bekende gasten over allerlei kwesties van nu. Lange gesprekken voor lange avonden, met geregeld een inzicht dat je daarvoor nog niet had. Legitieme coronakritiek grenst er zo nu en dan aan ongefundeerde coronascepsis, maar voor wie zijn talkshows graag in een lager tempo consumeert, valt er genoeg te genieten. Weer eens iets anders dan Jinek of Op1.
Lees alle tips hier
Jelle van Baardewijk: Wel of niet over op Engels als voertaal in het hoger onderwijs?
Over de voertaal in het hoger onderwijs kun je eindeloos hinken op twee gedachten. Engels maakt het lekker internationaal en inclusief, maar de keerzijde is dat het Nederlands achteruitgaat en mensen zich soms amper behoorlijk uit kunnen drukken. Jelle van Baardewijk loodst ons door dit dilemma heen bij het Dilemma op Donderdag.
Waar staat de toeslagenaffaire symbool voor? Een gesprek met Gabriël van den Brink (DNW)
Jelle van Baardewijk in gesprek met filosoof Gabriël van den Brink over de toeslagenaffaire. “Deze casus is in de naoorlogse geschiedenis van Nederland het ernstigste geval waarin het vertrouwen tussen de burger en overheid is ondermijnd en aangetast.”
Bekijk het volledige gesprek:
Tijd voor morele maat: we schieten door in puritanisme.
Jelle van Baardewijk in gesprek met hoogleraar filosofie Gabriël van den Brink. “Wij schieten in de puriteinse richting door.”
Bekijk het gesprek op het gesprekskanaal van De Nieuwe Wereld.
Lang speelden morele kwesties zelden een rol in het openbare leven, zo vertelt Van den Brink. “Dat was het neoliberale tijdperk. De moraal was: we zijn van de kerk, het geloof en ook de politiek en de familie af. Dus we bepalen zelf wat goed en kwaad is.” Het leven als individuele aangelegenheid. “Tot 2004, 2005 ging dat liberale verhaal gewoon door. Maar op een zeker moment is dat omgeslagen.” Sinds enkele jaren leven we derhalve in een samenleving waarin sprake is van, zoals Van den Brink het noemt, ‘normatieve ophoging’. We stellen steeds hogere morele eisen aan onszelf en aan anderen.
Van den Brink plaatst deze ontwikkeling in een breder perspectief. Hij heeft jarenlang onderzoek gedaan naar hoe moraliteit functioneert in het gewone leven en hij laat zich daarbij ook informeren door gedragswetenschappen en biologie. “Moraal is niet een kwestie van redeneren, maar van aanvoelen hoe het met anderen is. Dat hebben we met de dieren gemeen.” Maar er is ook een verschil. Naast het dierlijke worden wij tevens gevormd door het leven in stammen van de jagers-verzamelaars en de beschavingen zoals deze in het eerste millennium voor onze jaartelling opkwamen. De kern van deze beschavingen? “Temper je ego en breng compassie op [..] dat brengt verplichtingen met zich mee op gedragsniveau.”
Met dit schema kijkt Van den Brink naar wat er nu maatschappelijk gebeurt. Want zo lang de andere morele lagen gecultiveerd worden, dan kun je je vrijheden permitteren. “Het probleem van het liberalisme is dat men wel spreekt van de vrijheden, maar niet over het onderhoud van de morele normen.” Dit heeft volgens Van den Brink geleid tot twee aan elkaar geopponeerde houdingen: aan de ene kant de “realisten” die zeggen dat moraal geen enkele publieke rol speelt, en aan de andere kant de mensen met grote morele verontwaardiging.
De opkomst van een nieuw moralisme heeft volgens Van den Brink ook te maken met onze ‘global village’. De wereld is complex en om je daarbinnen te oriëntatien deel je de boel in in ‘fout’ en ‘goed’. “En zo zijn we terug bij een stammenmaatschappij, de jagers-verzamelaars die voor zichzelf wisten wat goed en kwaad was, en het kwaad was altijd bij de anderen.” Dat gaat volgens Van den Brink ook gepaard met een gigantische toename van sentimentaliteit en een slachtoffercultuur. “Het moralisme is aan de ene kant agressief – het zijn de anderen die niet deugen – maar het is ook heel sentimenteel, namelijk: het slachtoffer heeft altijd gelijk.”
Dat creëert allerlei problemen. Van den Brink: “Wij schieten in de puriteinse richting door. De normen zijn hoog en we willen dat iedereen daaraan beantwoordt.” Dat geeft in wezen blijk van een kindse levenshouding. Het leven is ambivalent; afschaffing van moraal of een nieuwe dogmatiek is daarop geen antwoord. “Volwassen leven betekent niet alleen dat je de spanning in jezelf herkent, maar ook dat je hebt geleerd hoe je dat moet middelen. Waarom hebben we nu zoveel verontwaardiging? Omdat veel mensen die volwassen taak ontwijken of nooit geleerd hebben.”
250 jaar Hegel: verzoening individu en gemeenschap
Het is vandaag 250 jaar geleden dat Hegel ter aarde kwam en voor die gelegenheid bieden we een fragment uit het boek Het Goede Leven en de Vrije Markt aan. Over Hegel staat in het kader het volgende vermeld: “Georg Wilhelm Friedrich Hegel (1770 – 1831) behoort tot het zogenaamde Duitse idealisme, een stroming die de ontwikkeling van menselijke ideeën in de geschiedenis analyseert. Hegel verdiept dit tot een fundamentele ontologie waarin de werkelijkheid gezien wordt als de ‘Geest’, die zich door tegenstellingen heen ontvouwt. Beroemd is zijn ‘dialectische’ schema van these, antithese en synthese. Zijn hoofdwerk is de Phänomenologie des Geistes (1807). Zijn politieke filosofie werkte hij uit in de Grundlinien der Philosophie des Rechts (1821). In zijn laatste jaren gaf hij in Berlijn veel colleges over filosofie van de geschiedenis.”
Lees hier (PDF) het hoofdstuk Hegel: de verzoening tussen individu en gemeenschap uit dit boek van Ad Verbrugge, Govert Buijs en Jelle van Baardewijk. Schaf het hele boek hier aan.
Kom naar de lezing over ‘Het goede leven en de vrije markt’
Centrum Èthos | Ad Verbrugge, Jelle van Baardewijk | Op vrijdag 17 mei zullen Ad Verbrugge en Jelle van Baardewijk een lezing verzorgen over het bekroonde boek ‘Het goede leven en de vrije markt’. Zij schreven deze bundel samen met Govert Buijs. In het boek, dat de komende jaren ook dienst zal doen als VWO-eindexamenbundel, onderzoeken de Èthos leden de relatie tussen onze vrije markt economie en dat wat van oudsher ‘het goede leven’ is genoemd.
De lezing begint om 15:00 uur in 3D@VU, en de toegang is vrij. Wees welkom! Aansluitend is er een borrel.
Aanmelding via centrum.ethos@vu.nl.